احتمالاً آب ميوهي سرد شده در بسياري از کشورهاي جهان از جمله چيناز ۳۰۰۰ سال پيش شناخته شده را مي توان اولين بستني ها دانست و طبق اطلاعات موجود،روميهاي قديم از برف کوهها براي سرد کردن آب ميوه استفاده ميکردهاند. از آنتاريخ تا قرن هيجدهم ميلادي، مدارک زيادي در دست نيست، تا اين که مارکوپولو سياحمشهور ونيزي در بازگشت از سفر مشهورش به آسيا اطلاعاتي در زمينهي ساخت شيريني ازشير منجمد(احتمالاً نوعي بستني ميوهاي امروزي) را همراه خود از چين آورد.
اين روش در ونيز مورد استفاده قرار گرفت و سپس در سرتاسر ايتالياگسترش يافت. به تدريج کشورهاي ديگر اروپايي نيز از اين روش براي تهيه بستنياستفاده کردند.
در ايران، بستني ابتدا به صورت سنتي و دستي با عنوان "بستنيزعفراني" تهيه ميشد. اين بستني درون ظرفي(بشکه اي) دو جداره درست ميشد؛ به اين صورت که درون جدار داخلي شير، خامه، شکر، ثعلب و زعفران، و در جدار بيروني يخو نمک ريخته ميشد؛ سپس بشکه را مرتباً تکان ميدادند تا بستني تهيه شود. اماامروزه اين صنعت توسعهي فراوان يافته و تقريباً در تمام شهرهاي ايران به صورتصنعتي تهيه و مصرف ميگردد.....
●بستني در ايران
تهيه بستني در ايران متداول نبود و در قرن نوزدهم از اروپا به ايرانانتقال يافت و متداول شد. در حقيقت از سفر سوم ناصرالدينشاه به اروپا، پلومبيرنام محلي ييلاقي در فرانسه است که بستني خوشمزهاي در آنجا تهيه ميشد و نامپلومبير يعني نوعي بستني که با مخلفاتي همراه است از اين شهر منشاء گرفته است.
ميگويند در سال آخر سلطنت ناصرالدين شاه ساختن بستني در ايران متداول شد و معروفترين بستني فروش بعدي تهران يعني ممد ريش بستني خامهدارمخصوصي تهيه ميکرد که در تهران مردم استقبال زيادي از آن کردند.
اين بستني با ثعلب تهيه ميشد. يخ و نمک را در بشکهاي ريخته داخلبشکه را شير ميريختند و با وسايل مخصوص و تمهيدات زياد و تکان دادن و چرخاندن ظرفاز آن بستني تهيه ميکردند. بستنيفروشيهاي دورهگرد به زودي در تهران پيدا شدندکه بستني را در همان محفظهها ميگرداندند و با نان مخصوص عرضه ميکردند.
بستني ممد ريش شهرت زيادي در تهران به دست آورد. بستنيفروشي او درجنوب شهر بود و در بهار و تابستان غلغلهاي در دکان دو نبش او که سه نبش و چهارنبشهم شد بر پا ميشد او تا حدود سالهاي ۱۳۳۵-۱۳۳۴ زنده بود. بستني خامهاي پر ازگلاب و خامه و هل و بسيار مايهدار و کشآمدني، کاملا سفيد مانند برف لاي دو نانمخصوص معروف به حصيري که روزانه چند هزار دانه از آن به فروش ميرفت.
سالها بستني به همان سادگي و رنگ شيري عرضه ميشد تا اينکه در حدودسال ۱۳۲۹ بستني ماشيني کاليفرنيا به بازار آمد و ذايقهها بدان عادت کرد. بعدهابستني زعفراني زردرنگ نيز شهرت يافت .
ديگر بستي فروش مشهوري که شهرتش حتي به شهرهايي مانند لوس آنجلس وپاريس هم رسيده است اکبر مشدي است.
نام واقعي اين شخص اکبر مشهدي ملايري بود. وي در ابتدا شکر و چاي راشمال مي برد و از آنجا هيزم به تهران مي آورد.هنگامي که وي ۲۰ ساله بود که با ممدريش آشنا شد و از طريق آشنايان وي توانست به آشپزخانه دربار مظفرالدين شاه راه پيدا کند و تا آخر دوره قاجاريه در دربار بستني سرو مي کرد.
بعد از انقراض سلسله قاجاريه ،رضا شاه تمامي پرسنل و خدمه دربارازجمله اکبر مشهدي ملايري را از دربار اخراج کرد . اکبر مشهدي ملايري بعد از اين واقعه با پولي که در مدت خدمت در دربار جمع کرده بود توانست مغازه بستني فروشي خودرا در درحوالي ميدان راه آهن با نام بستني فروشي اکبر مشدي افتتاح کند.
وي معتقد بود که بستني هاي ايراني بايد کاملا با بستني هاي خارجي فرق داشته باشد و ايراني ها ترجيح مي دهند تا در بستني هايشان خامه ، گلاب و زعفرانبيشتر از نگهدارنده ها ي ديگر باشد.
آن زمان هنوز يخچال ساخته نشده بود و وي مجبور بود براي تهيه يخ ازيخچال هاي طبيعي راه هاي طولاني تا کوه هاي شمال شهر را طي کند . گاه تا عمق ۶۰متري در دل يخچال هاي طبيعي پايين برود.تا ذره اي يخ بدست بياورد.
به زودي شهرت وي بقدري زياد شد که رجال مملکتي و سفراي خارجي مقيمتهران نيز به مشتريان پرو پا قرص اکبر مشدي تبديل شدند. نقل است که فخرالدوله مادردکتر اميني (نخست وزير وقت) از اکبر مشدي خواسته بود تا با هزينه وي به فرانسه سفرکند و براي مهمانان وي بستني سرو کند.
اکبر مشدي در ۹۲ سالگي بر اثر عارضه کليوي فوت کرد . خبر فوت وي حتي در روزنامه هاي عراق و پاکستان هم انعکاس يافته بود. يکي از ديپلمات هاي پاکستاني مقاله اي را براي بزرگداشت اکبر مشدي در روزنامه نوشت.
با گذشت سال ها و افزايش شهر نشيني و بالار فتن مشتريان بستني ،بستني به تدريج به صورت ليوان کاغذي عرضه شد اما بستنيفروشان سنتي از اين کارخودداري کردند (و ميکنند.) بستني بلوت که انواع رنگها را در بستني توت و شاهتوتو قهوه و کاکائو و پرتقال و ليمو و آناناس و موز و غيره عرضه ميداشت زماني بازاربسيار پررونقي داشت.
اکنون انواع بستنيها در ايران عرضه ميشود و البته بستنيهاي تهيه شده در کارخانههاي معروف که پس از توليد در کاميون مجهز به سردخانه به فروشگاههاانتقال يافته و در يخچال فروشگاهها قرار ميگيرد ، فروش بسيار گستردهتري دارد....
●نکات جالبي راجع به بستني
▪کودکان بين سنين ۲ تا ۱۲ سال بيشترين دوستداران بستني هستند و افرادبالاي ۴۵ سال هم از خوردن بستني بيشترين لذت را ميبرند.
▪خوردن بستني در شهر نيوجرسي آمريکا بعد از ساعت ۶ بعد از ظهر بدون اجازه پزشک ممنوع است.
▪آمريکا بيشترين مصرف کننده بستني در جهان است. آمريکا با ساخت بيشاز ۱/۵ ميليارد گالن بستني در رده اول توليد بستني در جهان است.
▪مردان بيشتر از زنان علاقه به خوردن بستني به عنوان دسر دارند.
▪بيشترين مقدار وانيل بهکار برده شده در بستني در ماداگاسکار تهيه ميشود.
▪شکلات پرطرفدارترين شهد بهکار رفته روي بستني است.
▪بزرگترين بستني در دنيا ۳ متر و ۷۰ سانتي متربلندي دارد و با ۴ هزارو ۶۶۶ گالن بستني در کاليفرنيا در سال ۱۹۸۵ تهيه شده است. اين بستني ۲۴ هزارو۹۱۰کيلو گرم وزن دارد. همچنين بزرگترين کيک بستني در چين ساخته شد که ۵۰ متر ارتفاعو ۳ متر عرض داشت. اين کيک ۳۲ هزار تکه شد.
▪کوکي جارويس ۳۹ ساله که تقريبا ۴۱۹ کيلوگرم وزن دارد ميتواند در عرض۱۲ دقيقه يک گالن که معادل ۲۵۵ گرم بستني وانيلي است، بخورد.
او در مسابقه خوردن بستني نفر اول در جهان است.
▪از شخصيتهاي مشهوري که به خوردن بستني علاقهمند بودند ميتوان به اسکندرکبير، چارلز دوم، امپراتور روم (نرون)،مارکوپولو، جرج واشنگتن، توماس جفرسون،جيمزماريسون،ناصرالدين شاه، مظفرالدين شاه و رضا خان اشاره کرد